Niska samoocena

Samoocena to opinie osoby na własny temat. Kiedy są one zwykle negatywne i złe, świadczy to o niskiej samoocenie. Postrzeganie siebie jedynie przez pryzmat niedociągnięć i niedoskonałości jest bardzo uciążliwe, przeszkadza w funkcjonowaniu społecznym, powoduje, że czujemy się sami ze sobą źle. Osoby z niskim poczuciem własnej wartości mają zwykle wiele negatywnych przekonań na własny temat. Nie zauważają swoich zalet, natomiast nadmiernie dostrzegają wady.

Cechy ludzi z niską samooceną to wysoki autokrytycyzm przy jednoczesnej wrażliwości na krytykę ze strony innych, niezdecydowanie – spowodowane lękiem przed popełnieniem błędu, brak asertywności, częste poczucie winy, niepozwalanie sobie na popełnianie błędów.

Osoby z niskim poczuciem własnej wartości mają tendencję do uogólniania opinii na własny temat. Myślą: „Jestem beznadziejny”. „Nic mi się nie udaje”, „Jestem do niczego”. Takie myślenie obniża jakość życia i utrudnia nawiązanie korektywnej relacji z innymi. Trudno mieć udany związek koleżeński czy partnerski, bezustannie czując, że jest się kimś gorszym od drugiej osoby.
Bardzo często niska samoocena jest nieadekwatna do stanu faktycznego. Zdarza się, że osoba uznawana przez otoczenie za atrakcyjną i inteligentną, sama tego zupełnie nie czuje, wręcz przeciwnie, odbiera się jako brzydką i głupią. Wynika to z zaburzonego obrazu samego siebie i błędnych podstawowych przekonań na swój temat.

Niska samoocena najczęściej wynika z pewnych deficytów doznanych w dzieciństwie i okresie adolescencji. Dzieci, które nie były chwalone, nie miały poczucia, że są kochane i akceptowane oraz że ich błędy również są akceptowane, mają w dorosłości tendencje do niedoceniania siebie i swoich osiągnięć. Może być też taka sytuacja, że dziecko co prawda jest akceptowane w domu, ale nie jest akceptowane przez grupę rówieśniczą przy jednoczesnym braku wsparcia dorosłych. To najprawdopodobniej również zaowocuje brakiem poczucia własnej wartości w dorosłości.

Niestety zwykle nie mamy wpływu na to jak wyglądało nasze dzieciństwo, natomiast na szczęście nad samooceną można z powodzeniem pracować np. udając się do psychoterapeuty lub biorąc udział w warsztatach rozwojowych dotyczących samoakceptacji.
Dobrze mieć świadomość, że brak poczucia własnej wartości może w konsekwencji prowadzić do różnych zaburzeń; depresji, zaburzeń lękowych czy uzależnień.

Praca nad samooceną polega na oddzieleniu emocji od myśli, a myśli od faktów. Fakty często nie potwierdzają naszych myśli. Np. można mieć poczucie, że jest się do niczego, ale przy tym ukończone studia, dobrą pracę i fajną przyjaciółkę. Ważne, żeby zaprzestać uogólnień i zacząć doceniać się za drobne rzeczy. Nigdy nie jest tak, że absolutnie wszystko robimy źle i nic nam nie wychodzi, zawsze jest coś, za co możemy się pochwalić. Chodzi o to, by zacząć takie rzeczy dostrzegać.

Katarzyna Bilnik-Barańska – psycholog, psychoterapeuta

PIŚMIENNICTWO:
M.Fennel – Przezwyciężanie niskiego poczucia własnej wartości.
Dr Don Colbert – Zabójcze emocje.