Psychoterapia rodzin

Sposób funkcjonowania człowieka, jego kłopoty i problemy oraz to jak je przeżywa, ma nie tylko wpływ na niego samego, ale też na jego najbliższych, czyli rodzinę w której żyje. Działa to również w drugą stronę. Rodzina często ma wpływ na powstawanie pewnych zaburzeń.

Obecnie najbardziej rozpowszechnioną modalnością w psychoterapii rodzin jest podejście systemowe, które traktuje rodzinę jako system wzajemnie powiązanych i wpływających na siebie elementów. Rodzinę traktuje się jako jeden organizm.

Odchodzi się więc od linearnego, przyczynowo-skutkowego, rozumienia problemów („niewydolna matka wychowuje nieprzystosowane dziecko”), na rzecz rozumienia cyrkularnego, w którym szeroki układ czynników w rodzinie i środowisku prowadzi do pojawienia się trudności („rodzice oddziałują na dzieci, z kolei dzieci oddziałują na rodziców co powoduje ich reakcję, rodzice oddziałują na siebie nawzajem, itd.). Nie ma więc jednego „winnego” tak samo jak nie ma jednego pacjenta – leczeniu podlega cała rodzina.

Wyróżnia się co prawda tzw. pacjenta identyfikowanego czy identyfikowany problem, jednak te trudności rozumiane są jako objaw innych zaburzeń w komunikacji, w strukturze rodziny, podziale obowiązków, środowisku zewnętrznym itp.

Tak więc głównym zadaniem terapii rodziny jest identyfikacja problemu/problemów źródłowych, a następnie ich rozwiązywanie w efekcie czego zanikają objawy (np. złe zachowanie dziecka).

Dużą zaletą tego rodzaju podejścia jest fakt, że nie szukamy winnych („zła matka”, „krnąbrne dziecko”, „nieobecny ojciec”) ale analizujemy postawy i zachowania wszystkich członków, ich wzajemny wspływ i ewentualnie pojawiające się dysfunkcje.

Przykładem jest porównanie rodziny do organizacji, w której poszczególni członkowie pozostają ze sobą we wzajemnych relacjach i wzajemnie na siebie oddziałują.

Wyobraźmy sobie mężczyznę, który jest sfrustrowany swoją pracą, która nie przynosi mu satysfakcji. Do domu wraca zmęczony i jest stale zestresowany, czego wynikiem jest obniżony nastrój i brak energii życiowej. Z tego też powodu kłóci się z żoną, która myśli że mąż oddalił się od rodziny, bo już mu na niej nie zależy. W kłótniach i burzliwych rozmowach uczestniczą dzieci – 4 latka i 10 latek. Przedszkolak zaczyna się moczyć w nocy a dziesięciolatek ma problemy w nauce. Matka za to coraz częściej sięga wieczorami po alkohol. To autentyczna sytuacja i wbrew pozorom wszystkie te objawy, mają wspólne podłoże. Taka rodzina kwalifikuje się do podjęcia terapii.

Kiedy coś w tych relacjach szwankuje, skutki odczuwają wszyscy członkowie.

Trudności wychowawcze, problemy w szkole, choroby i uzależnienia, wzajemne pretensje czy brak właściwej komunikacji między poszczególnymi członkami rodziny, mogą być sygnałami informującymi o tym, że cały system rodzinny potrzebuje wsparcia psychoterapeuty. Zalecana jest wtedy terapia rodzin, która polega na pracy terapeuty ze wszystkimi członkami rodziny.

Taka forma terapii pozwala na to by poznać punkt widzenia każdej z osób, zweryfikować ich oczekiwania, przyjrzeć się komunikacji między nimi oraz zbadać wzajemne zależności i koalicje.

Ponieważ każda rodzina jest inna, sposób pracy dostosowuje się do indywidualnych potrzeb, jednak zwykle odbywa się ona równolegle w trzech obszarach, to znaczy w sferze emocjonalnej, sferze poznawczej oraz na poziomie zachowań.

Efektem terapii rodzin jest wzajemne zrozumienie procesów emocjonalnych, mechanizmów funkcjonowania rodziny, umocnienie relacji i poprawa komunikacji między jej członkami.

Dla kogo jest  psychoterapia rodzin?

Emocjonalny i społeczny rozwój każdego człowieka zależy w ogromnej mierze od sytuacji rodzinnej. Bliskie osoby stanowią pierwszy wzór z którego czerpiemy od najmłodszych lat. Nieprzepracowane problemy uwidaczniają się w zachowaniach dzieci i nastolatków. Problemy między rodzicami (nawet jeśli dzieci oficjalnie o nich nie wiedzą) odbijają się zawsze na życiu całego systemu rodzinnego.

Bardzo dużą rolę odgrywają tutaj procesy nieświadome. Również zmiany życiowe mogą zakłócać zdrowe funkcjonowanie rodziny - pojawienie się dziecka, wyprowadzka dziecka z domu, śmierć w rodzinie – są to sytuacja kiedy homeostaza rodziny zostaje zachwiana. Jeśli równowaga samoczynnie nie powróci dobrze popracować ze specjalistą.

Wskazaniem do podjęcia terapii rodzin są:

• problemy emocjonalne dzieci i młodzieży,
• burzliwy okres dorastania,
• trudności wychowawcze,
• zaburzenia zachowania któregoś z członków rodziny,
• depresja, zaburzenia odżywiania, uzależnienia,
• choroby somatyczne któregoś z członków rodziny,
• przeżywane kryzysy życiowe (śmierć, rozwód, utrata pracy),
• trudności we wzajemnych kontaktach (kłótnie i konflikty),
• chęć poprawy komunikacji i umocnienie rodziny,
• problemy rodziny patchworkowej (dzieci z różnych małżeństw, przyrodnie rodzeństwo).

Jak przebiega psychoterapia rodzin?

Szczegółowy przebieg terapii rodzin zależy oczywiście od specyfiki problemu, modalności w jakiej pracuje psychoterapeuta oraz samej rodziny.

Najważniejsze aby w terapii z własnej woli uczestniczyli wszyscy członkowie rodziny. Często spotykanym problemem jest niestety sytuacja w której, rodzice wysyłają „problemowe dziecko” do psychologa aby ten je „naprawił”. Żaden psycholog nie ma takiej mocy, ponieważ to rodzice i rodzina wchodzą z dzieckiem w codzienne interakcje.

Z tego względu w terapii powinni uczestniczyć wszyscy i to nie biernie, ale czynnie – wprowadzając zmiany w swoich postawach i zrachowaniach w codziennym życiu. Jeśli tak się nie stanie, terapia nie przyniesie zamierzonych efektów. Co prawda nie wszyscy członkowie rodziny muszą brać udział w każdej sesji, ale każdy musi wziąć udział w terapii jako procesie rozciągniętym w czasie i dziejącym się pomiędzy sesjami.

Na początku terapeuci często spotykają się z całą rodziną, perspektywa każdej osoby jest istotna. W dalszych spotkaniach mogą uczestniczyć osoby, których problem dotyczy w bardziej bezpośredni sposób. Czasem będą to tylko rodzice, czasem rodzice z dzieckiem prezentującym objaw, czasem z samym dzieckiem.

Jak wspomniano już wcześniej, terapia przyniesie zadowalające rezultaty jeśli każdy członek podejdzie do niej na poważnie i z odpowiednim zaangażowaniem. Czas trwania terapii może wynosić od kilku tygodni, do kilku miesięcy, czasem do kilku lat. Spotkania odbywają się zazwyczaj raz na dwa tygodnie.

Optymalnym rozwiązaniem w przypadku tego typu terapii jest praca z dwoma terapeutami, ponieważ ilość „materiału” i konieczność koncentracji na wielu osobach podczas danej sesji może być dla jednego specjalisty bardzo trudna. Sesje trwają zazwyczaj 90 min.

Dobrym modelem w psychoterapii rodzin może być rozszerzenie podejścia systemowego o rozumienie psychodynamiczne, które koncentruje się na nieświadomych motywach naszych myśli, uczuć i co za tym idzie działań oraz wczesnych reprezentacjach umysłowych siebie i innych (również często nieuświadamianych).

Tak więc, jeśli problemy w naszej rodzinie staja się uciążliwe i chroniczne warto skorzystać z pomocy specjalisty.

W celu skonsultowania się ze specjalista skontaktuj się z jednym z naszych psychoterapeutów:

Klaudia Krzynówekskontaktuj się z psychoterapeutką

Mikołaj Dubielskontaktuj się z psychoterapeutą

Kasia Bilnik - Barańskaskontaktuj się z psychoterapeutą

Karolina Karwalaskontaktuj się z psychoterapeutą